Ocenianie kształtujące to cały proces oceniania, w który angażują się nie tylko nauczyciele, lecz również sami uczniowie. Rola nauczyciela polega na modelowaniu owego procesu według potrzeb ucznia. wskazywaniu drogi rozwoju i podpowiadaniu rozwiązań, które pomogą osiągnąć wyznaczony uczniowi cel.
Jak to wygląda w praktyce?
Pierwszym krokiem nauczyciela jest sformułowanie celu, tj. czego w danym momencie uczniowie mają się nauczyć.
Nauczyciel opisuje, wyjaśnia teorię lub prezentuje umiejętności, których uczniowie mają się nauczyć. Następnie przydziela zadania uczniom – np. przeczytanie określonych materiałów, lub wykonanie czynności lub eksperymentu w celu znalezienia odpowiedzi na dane pytania.
Podczas wykonywania owych zadań uczniowie mają możliwość samooceny, oszacowania jak blisko są celu, czyli uzyskania odpowiedzi na dane pytanie lub na przykład poprawnego napisania eseju. Wiedząc czym charakteryzuje się dobrze napisany esej, o czym uprzednio poinformował nauczyciel, uczniowie sami porównują się do ideału. Tym samym wyciągają wnioski i stawiają sobie pytanie: co jeszcze mogę zrobić by być bliżej celu?
W taki oto sposób biorą oni czynny udział w procesie zdobywania wiedzy, stają się aktywni i współodpowiedzialni.
Samoocena jest pierwszym krokiem do samodzielnej nauki. Monitorując własne postępy i podejmując własne decyzje dotyczące tego, co muszą robić dalej, uczniowie używają umiejętności metapoznawczych, które są niezbędne do samodzielnego uczenia się na każdym etapie życia, nie tylko we wczesnej młodości.
Umiejętność ucznia samooceniania siebie oraz tego jak blisko jest określonego celu, a także umiejętność podjęcia decyzji w jakim kierunku należy podążać dalej, by być bliżej celu stanowi istotę edukacji wykorzystującej narzędzie jakim jest ocenianie kształtujące.
Nakreślony przez nauczyciela cel może być jedynie zadaniem do wykonania w danym momencie, jednak skupianie się przez uczniów na osiągnięciu danego celu, analizowanie własnych postępów oraz rozumienie czego się uczą i jak do tego dochodzą sprawia, że stają się oni pełnoprawnymi, aktywnymi współuczestnikami całego procesu uczenia i nauczania.
Jakie są korzyści oceniania kształtującego?
Badania pokazują, że stosowanie oceniania kształtującego sprawia, że motywacja dzieci do zdobywania wiedzy wzrasta . Uczniowie biorą aktywny udział w procesie uczenia się, mogą pracować również samodzielnie i częściowo samodzielnie dochodzić do wiedzy, co daje im pewną niezależność a przy tym większą satysfakcję, gdy osiągają zamierzony cel. Wzrasta też ich poczucie własnej wartości i pewności siebie. Co więcej, wzrastają też postępy w nauce.
Aby zdać sobie sprawę z zasadniczej różnicy między ocenianiem kształtującym a tradycyjnym sposobem oceniania, czyli oceną końcową, należałoby przyjrzeć się celowi jaki przyświeca obu narzędziom edukacyjnym.
Niezaprzeczalnym atutem oceniania kształtującego jest fakt, że służy ono przede wszystkim wskazaniu tego, nad czym uczeń jeszcze mógłby popracować, co jeszcze mógłby osiągnąć w ramach wyznaczonego mu zadania. Natomiast nie jest ono wartościujące, nie dzieli uczniów na ‘trójkowych’ – słabszych i szóstkowych – ‘najlepszych’. Jest wskazywaniem drogi rozwoju. Ocenianie podsumowującego, natomiast ma jednoznacznie na celu sformalizowanie i certyfikację efektów uczenia się a nie dobro samego ucznia. Ocena kształtująca stawia sobie za cel zidentyfikowanie problemu, będącego przeszkodą na drodze do osiągnięcia celu i jego rozwiązanie. Jej celem nadrzędnym jest rozwój dziecka. Podczas gdy ocena podsumowująca, czyli końcowa wydaje się jedynie służyć do kreowania podziału między uczniami.
